Hadis – Ünite 1 – Deneme Sınavı

Herhangi bir hadisin ilk kaynağından hadis kitabı yazarına gelinceye kadar kimler tarafından nakledildiğini gösteren
bu zincirler, hadisin dayanakları, doğruluğunun belgeleri niteliğindedir. Yani hadis havada ve boşlukta değil, bu zincirle ilk
kaynağına, Hz. Peygamber’e bağlanmakta ve dayandırılmaktadır. Hadis ilminde, başında senedi yani isnad zinciri
zikredilmeyen hadislere Muallâk Hadis denir. Muallâk kelimesinin anlamı, yere veya sağlam bir zemine dayanmayan,
boşlukta, havada asılı duran demektir. Bu zincirler hadisin sağlam bir zemine dayandığının göstergesidir.

Beyân/Tebyîn: Peygamber’in kendisine indirilen kitabı, ümmetine açıklaması, onları ihtilaf ettikleri konularda
aydınlatmasıdır. Bir âyet-i kerîmede Allah, Peygamberine şöyle demektedir: “Sana zikri (Kur’an’ı) insanlara, kendilerine
indirileni açıklaman için indirdik.” (Nahl, 16/44. Ayrıca bkz. Nahl, 64.) Bu âyetlerde geçen açıklama görevi sadece sözlü
açıklamaları değil; yaşayarak, örnek olarak, Kur’an hükümlerinin toplumda yaşanmasını sağlayarak açığa çıkmasını
sağlamayı da kapsar. Çünkü b-y-n kökünün Arapça’daki temel anlamı açığa çıkmak veya çıkarmaktır

Kur’an’ın bildirdiğine göre Hz. Peygamber’in Temel Görevleri; Tebliğ, Beyan/Tebyin, Tezkiye ’dir.

Müslümanların Hz. Peygamber’e karşı sorumluluklarını ifade eden ayetlerden biri Âl-i Imrân, 3/31’dir. Diğer
seçeneklerde verilen ayetler daha çok Peygamberin görevini ifade eden ayetlerdir.

Hadis İlmi, geçmişte Şer’î İlimler veya Naklî İlimler diye isimlendirilen, günümüzde ise İslamî İlimler denilen ilim
grubunun bir alt dalıdır. Fıkıh ve Tefsir ise İslâm Dini’ni konu edinen Naklî/Şer’î İlimlerden biridir.

Hadis İlmi, geçmişte Şer’î İlimler veya Naklî İlimler diye isimlendirilen, günümüzde ise İslamî İlimler denilen ilim
grubunun bir alt dalıdır. İslâm Dini’ni konu edinen Naklî/Şer’î İlimler, Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam, Tasavvuf’tur. Bu ilimler
İslam Dini’nin temel iki kaynağı olan Kur’an ve Hz. Peygamber’in sünnetine yani uygulamalarına dayanırlar.

Hadis İlmi ve hadisle ilgili faaliyetler rivâyet ve dirâyet olmak üzere ikiye ayrılır. Rivayet daha çok hadis öğrenme,
nakletme, derleme, hadisleri içeren kitaplar telif etme gibi faaliyetlerini kapsar.

Meğâzî, Şemâil, Siyer ve Delâil Hz. peygamberimizi konu edinen ilimlerlerdendir. Şemâil, Peygamberimizin fiziksel özellikleriyle yani dış görünüşüyle ve ahlâkî vasıflarıyla ilgilenir, o konudaki verileri, bilgileri toplar ve değerlendirir.

Sünnet’in, Hadis İlmi’ndeki anlamı ise, Hz. Peygamberin (Allah’ın selâmı üzerine olsun) sözleri, davranışları ve
onaylarıdır. Yani onun yolu ve hayat tarzı, sürekli ve devamlı davranışlarıdır. Bu anlamıyla sünnet terimi, “Allah Elçisinin
Sünneti” anlamına gelen ifadesinin kısaltılmış şeklidir. Sünnet, Hz. Peygamber’den gelmesi bakımından üçe ayrılır:
Kavlî Sünnet: Hz. Peygamber’in sözleridir.
Fiilî Sünnet: Hz. Peygamber’in filleri ve davranışlarıdır.
Takrîrî Sünnet: Hz. Peygamber’in huzurunda veya bilgisi dâhilinde olmak şartıyla, sahâbe tarafından söylenen sözleri ve
yapılan davranışları onaylaması veya karşı çıkmamasıdır. Bu üçüncü şıkkın sünnet olmasının gerekçesi, Hz. Peygamber’in
Allah tarafından kendisine verilen ileriki satırlarda ele alacağımız görevleri gereği, dînî açıdan uygun olmayan ya da Allah’ın
yasakladığı söz ve eylemleri onaylamayacağı veya böyle durumlar karşısında sessiz kalmayacağıdır.

Hadislerin gerçekten Hz. Peygamber’e ait olup olmadığını araştıran hadis tenkitçiliği, insanoğlunun haberlerin
doğruluğunu belirlemek için şimdiye kadar bulabildiği ve kullandığı üç evrensel yöntemi kullanır:
-Haberi verenin, haber verdiği olaya tanık olup olmadığının, doğru algılama konusunda bir engel bulunup bulunmadığının,
haberi doğru olarak aktarmasını engelleyecek herhangi bir neden, engel veya kusur bulunup bulunmadığının araştırılması.
- Haberin başka kaynaklardan te’kîdi, yani aynı haberi veren başka kaynaklar olup olmadığının araştırılması, varsa ikisinin
karşılaştırılması. Hadislerin bütün farklı rivayet kanallarının ve zincirlerinin araştırılması, bir araya toplanması,
karşılaştırılması ve bir bütün olarak değerlendirilmesi.
- Her hangi bir hadis, akla, Kur’an’a, İslâm Dini’nin genel ilkelerine, İslâm âlimlerinin icmâ’sına, Hz. Peygamber’in yaygın ve
meşhur bir sünnetine, kesin bilimsel verilere, kesin tarihsel gerçeklere aykırı ise, çok sayıda kişiyi ilgilendiren bir konuda
sadece bir kişi rivayette bulunuyorsa kabul edilmemiştir. Bu üçüncü tür tenkit yöntemi, İslâm Tarihi’nin çok erken
dönemlerinden beri uygulanmıştır.

Esbâbü’l-Vürûd geliş, ortaya çıkış sebepleri anlamına gelir. Tekili Sebebü’l-Vürûd’dur. Bu ilim dalı hadislerin
söyleniş sebepleri, hangi ortamlarda, ne amaçla söylendiklerini araştırır. Bu ilim dalı çok önemli olmakla birlikte yeterince
gelişmemiş ve fazla kitap yazılmamıştır. Bu konuda ilk müstakil kitabı Ömer b. İbrâhîm el-Ukberî’nin (ö.387/997) yazdığı
kaynaklarda belirtilmekteyse de günümüze ulaşamamıştır. Bu konuda yazılıp günümüze ulaşan iki önemli eser vardır:
-Süyûtî’nin, el-Lüma’ fî esbâbi vürûdi’l-hadis’i. Doksan sekiz hadisin fıkıh konularına göre tertip edilmiş şekilde vürud
sebeplerini içermektedir.
- İbn Hamza el-Hüseynî’nin (ö.1120/1708) el-Beyân ve’t-ta’rîf fî esbâbi vürûdi’l-hadîs isimli eseridir. 1154 hadisin vürûd
sebebi geçmiş kaynaklardan derlenmiştir. Hadisler alfabetik olarak sıralanmaktadır.

Üçü de Müteahhirûn Dönemi Hadis Usûlü Kitaplarındandır.

Peygamberler ma’sûm’dur. Yani görevleri ile ilgili hata yapmaktan, Allah tarafından korunmuşlardır. Peygamberlerin
bu özelliğine İsmet denir.

Hz. Peygamberi(s.a.v.) Müslüman olarak görüp o imanla ölenlere sahabi denir.

Halis ilmine göre sünnet Hz. Peygamberin sözleri, davranışları ve onaylarıdır. Yani onun yolu, hayat tarzı, sürekli ve
devamlı davranışlarıdır. Diğer seçenekler farzları oluşturur.

Meyâncî’nin Müteahhirûn Döneminde yazılan hadis usûlü kitabı, “Mâ lâ yese‘u’l-muhaddise cehlüh” dür. “el-
Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâî” isimli eser, er-Râmhürmüzî’ye aittir. “Ma‘rifetü ulûmi’l-hadîs”, Hâkim’e aittir. “el-Kifâye
fî ilmi’r-rivâye” yi Hatîb el-Bağdâdî kaleme almıştır. “Ulûmü’l-hadîs” in yazarı İbnü’s-Salâh’tır.

Türkçe yazılan ilk Hadis Tarihi kitabı, İstanbul’da 1924 de yayınlanmıştır. Hadis Tarihi isimli bu ilk kitap, o günlerde
adı Dârülfünun olan İstanbul Üniversitesi’nin İlahiyat Şubesi hocalarından, İzmirli İsmail Hakkı tarafından ders kitabı olarak
okutmak üzere yazılmış ve Talebe Cemiyeti tarafından yayınlanmıştır.

Rivayet daha çok hadis öğrenme, nakletme, derleme, hadisleri içeren kitaplar telif etme gibi faaliyetlerini kapsar.
Dirâyet ise, hadislerin senet ve metinleri ile ilgili her türlü birikimi, yeteneği ve faaliyeti kapsar.

Huccetü’l-İslâm, hadis ilimlerinde daha ileri düzeyleri ifade etmek için kullanılan unvanlardan biridir. Hadis ilminde
yolun başında olanlara “Tâlib” denir. Meğâzî, İslam tarihinin erken dönemlerinde oluşmuş bir ilim dalıdır.Siyer, bugünkü
biyografi bilim dalına tekabül eder. Şemâil,Peygamberimizin fiziksel özellikleriyle yani dış görünüşüyle ve ahlâkî vasıflarıyla ilgili bilgi toplar.