Ünite 8: Kelâmda Varlık - Alıştırma Soruları 1

[Arif ARSLANER]

1 ) Aşağıdakilerden hangisi kelam literatüründe varlığın ayrıldığı kategori isimlerinden değildir? A ) Kadîm B ) Hâlık C ) Hâdis D ) Vâcib E ) Mümkin 2 ) Allah'ın, "güç yetirdiği her şeyi yaratması" anlamına gelen subûtî sıfatı aşağıdakilerden hangisidir? A ) İrâde B ) Kelâm C ) Basar D ) Tekvîn E ) Hayat 3 ) Yaratılma veya sonradan olma anlamını tam ifade eden kelime hangisidir? A ) Muhtasar B ) Müderris C ) Mutmain D ) Hadis E ) Ayet 4 ) I. Gerçekleştiği delille sabit olan II. Vuku olduğu unutulmuş olan III. Olması imkansız olan IV. Henüz vuku bulmamış olan V. Geçmişte olmuş ve bitmiş olan Yukarıdakilerden hangileri, durumuna ve gerçekleşme özelliğine göre yokolanın üç kategorisi arasında yer almaktadır? A ) I, II ve III B ) II, III ve IV C ) III, IV ve V D ) I, II ve IV E ) I, III ve V 5 ) Varolan ve yokolan tariferindeki ortak kavram, aşağıdakilerden hangisidir? A ) Sâbit B ) Kâin C ) Mevcûd D ) Şey E ) Vücûd 6 ) Subutî sıfatlar , Allah'ın ne ve nasıl olduğunu anlatan sıfatlardır. Aşağıda verilen bu sıfatlardan hangisinin  tanımı yanlıştır? A ) Tekvîn: Güç yetirdiği her şeyi yaratmasıdır B ) İlim: Allah'ın her şeyi bilmesidir C ) Semi: Allah'ın kainatta bulunan her şeyi görmesidir D ) İrâde: Allah'ın hiçbir sınırla kayıtlı olmayacak şekilde dilemesidir E ) Hayat: Allah'ın diri ve canlı olmasıdır 7 ) Hangi Maturidi alimi kadim ve hadis terimlerini ontolojik anlamdan soyutlayarak mantıksal hukumler diger bir tabirle aklın ortaya koydugu hukumler anlamında kullanmıstır? A ) Al Qurtubi B ) Abu Hanifa C ) Abu Yusuf D ) Ebu Seleme es-Semerkandî E ) Hasan Al Basri 8 ) Aşağıda verilmiş olan Allah'ın subutî sıfatlarından hangisi doğru eşleştirilmiştir? A ) Tekvîn: Allah'ın hiçbir sınırla kayıtlı olmayacak şekilde dilemesidir. B ) Kelâm: Allah'ın kainatta bulunan her şeyi görmesidir. C ) Semi': Allah'ın kainatta bulunan her şeyi işitmesidir. D ) Basar: Allah'ın yarattığı varlıklara vahiyde bulunması yani onlara sözlü olarak hitap etmesidir. E ) İrâde: Güç yetirdiği her şeyi yaratmasıdır. 9 ) İlk kuramcı Es'ari kelamcısı kimdir? A ) Al-Ghazali B ) Al-Juwayni C ) Al-Suyuti D ) Ahmad Sirhindi E ) Bakıllani 10 ) Allah'ın yarattıgı varlıklara vahiyde bulunması yani onlara sozlu olarak hitap etmesi hangi sıfatıyla ifade edilir? A ) Kudret B ) Tekvin C ) Kelâm D ) İlim E ) Hayat CEVAP ANAHTARI 1-B- 2-D- 3-D- 4-C- 5-D- 6-C- 7-D- 8-C- 9-E- 10-C- ÇÖZÜMLER Çözüm 1 Kelâm literatüründe özellikle Gazzâlî öncesinde varlık iki kategoride ele alınır: Kadîm ve hâdis. Aynı dönemde felsefenin etkisiyle kelâma giren vâcib ve mümkin terimleri felsefî terimler oldukları için kelâm içerisinde aslî ve yerli unsur olarak yer edinememiştir. Her ne kadar belli ölçüde felsefî anlamları korunmuş olsa bile kullanım itibariyle kadîm ve hâdis terimlerinin yerine kullanıldıkları için, içerikleri anlam kaymasına uğramıştır. Doğru cevap B'dir. Çözüm 2 Hayat: Allah'ın diri ve canlı olmasıdır. İlim: Allah'ın her şeyi bilmesidir. İrâde: Allah'ın hiçbir sınırla kayıtlı olmayacak şekilde dilemesidir. Kudret: Dilediği her şeye güç yetirebilmesidir. Tekvîn: Güç yetirdiği her şeyi yaratmasıdır. Kelâm: Allah'ın yarattığı varlıklara vahiyde bulunması yani onlara sözlü olarak hitap etmesidir. Semi': Allah'ın kainatta bulunan her şeyi işitmesidir. Basar: Allah'ın kainatta bulunan her şeyi görmesidir. Doğru cevap D'dir. Çözüm 3 Bu yaratılma veya sonradan olma anlamını tam ifade eden hâdis ya da muhdes kelimeleridir. Çözüm 4 Durumuna ve gerçekleşme özelliğine göre yokolanı üç kategoriye ayırmak mümkündür: olması imkansız olan (muhal/imkansız), şu anda olmayan gelecekte gerçekleşecek olan (henüz vuku bulmamış), Geçmişte olmuş ve bitmiş olan (vuku bulmuş) Doğru cevap C seçeneğidir. Çözüm 5 Varolanın zıttı yokolan kavramıdır. Bu konuda Mu'tezile ile Sünnî kelâmcılar arasında görüş ayrılığı bulunmaktadır. Mu'tezile'ye göre yokolan dediğimiz şeylerin de, neticede bir varlığından bahsedilebilir. Ancak Sünnî kelâmcılar, yok olanı hiçbir şey yani varlığa konu olmayan olarak gördüklerinden Mu'tezile'nin bu anlayışını yanlış bulurlar. Burada dikkat edilirse yokolan da yine şey kavramı ile tarif edilmektedir. Varolan, şeydir; yokolan ise şey değildir, yani hiçbir şeydir. Doğru cevap D seçeneğidir. Çözüm 6 Hayat: Allah'ın diri ve canlı olmasıdır. İlim: Allah'ın her şeyi bilmesidir. İrâde: Allah'ın hiçbir sınırla kayıtlı olmayacak şekilde dilemesidir. Kudret: Dilediği her şeye güç yetirebilmesidir. Tekvîn: Güç yetirdiği her şeyi yaratmasıdır. Kelâm: Allah'ın yarattığı varlıklara vahiyde bulunması yani onlara sözlü olarak hitap etmesidir. Semi': Allah'ın kainatta bulunan her şeyi işitmesidir. Basar: Allah'ın kainatta bulunan her şeyi görmesidir. Çözüm 7 Kelâm literatüründe özellikle Gazzâlî öncesinde varlık iki kategoride ele alınır: Kadîm ve hâdis. Aynı dönemde felsefenin etkisiyle kelâma giren vâcib ve mümkin terimleri felsefî terimler oldukları için kelâm içerisinde aslî ve yerli unsur olarak yer edinememiştir. Her ne kadar belli ölçüde felsefî anlamları korunmuş olsa bile kullanım itibariyle kadîm ve hâdis terimlerinin yerine kullanıldıkları için, içerikleri anlam kaymasına uğramıştır. Gazzâlî, bu terimleri ontolojik anlamdan soyutlayarak mantıksal hükümler diğer bir tabirle aklın ortaya koyduğu hükümler anlamında kullanmıştır. Ondan önce Hicri IV. asrın sonlarında yaşamış olan Matürîdî alimi Ebû Seleme es-Semerkandî de söz konusu kavramları aklın hükümleri olarak ele almıştır. Çözüm 8 Hayat: Allah'ın diri ve canlı olmasıdır. İlim: Allah'ın her şeyi bilmesidir. İrâde: Allah'ın hiçbir sınırla kayıtlı olmayacak şekilde dilemesidir. Kudret: Dilediği her şeye güç yetirebilmesidir. Tekvîn: Güç yetirdiği her şeyi yaratmasıdır. Kelâm: Allah'ın yarattığı varlıklara vahiyde bulunması yani onlara sözlü olarak hitap etmesidir. Semi': Allah'ın kainatta bulunan her şeyi işitmesidir. Basar: Allah'ın kainatta bulunan her şeyi görmesidir. Çözüm 9 Özellikle Gazzâlî öncesi kelâm ilminde varlığın kadîm ve hâdis olmak üzere iki kategoriye ayrıldığı çok açık bir şekilde görülmektedir. Nitekim bu dönemin ilk kuramcı Eş'ari kelâmcısı olan Bâkıllânî bu paralelde varlığı kadîm ve hâdis ayrımına tâbi tutmakta ve varlık görüşünü bu ayrım üzerine kurmaktadır. Çözüm 10 Kelâm: Allah'ın yarattığı varlıklara vahiyde bulunması yani onlara sözlü olarak hitap etmesidir.